رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایزیافتگي خود

Transcript

1 19 فصلنامه علمي پژوهشي روشها و مدلهای روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیاپي 28 شاپا چاپي: شاپا الکترونیکي: رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایزیافتگي خود 2 نزهت الزمان مرادی 3 * 1 خدیجه علیمرادی سوران رجبی تاریخ دریافت: 96/02/01 صص تاریخ پذیرش: 96/03/29 چکیده رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در پرداختن به نکات معنادار زندگی دارند. معنویت موجب آرامش درونی معنایابی و امیدواری رضایتمندی از زندگی و نیز افزایش توان کنترل احساسات و هیجانات درونی خود و دیگران و در واقع بهبود سطح هوش هیجانی جامعه میگردد. هدف از این پژوهش تعیین رابطه بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی با نقش واسطهای هوش هیجانی و تمایز یافتگی خود در گروهی از زنان بود. نمونه پژوهش 176 نفر از زنان استان بوشهر که به صورت نمونهگیری منظم انتخاب شدند میباشد. برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه بهزیستی معنوی پرسشنامهرضایت زناشویی انریچ پرسشنامه هوش هیجانی شات و پرسشنامه تمایز یافتگی خود استفاده شد. دادههای به دست آمده با روش آموس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان دادند که بین بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی با نقش واسطهای هوش هیجانی و تمایزیافتگی خود رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. نتایج حاصل از مدلیابی معادله ساختاری و تحلیل واسطهای حاکی از آن بود که هوش هیجانی و تمایز یافتگی خود متغیرهای واسطه پارهای میباشند. زیرا بهزیستی معنوی هم به طور غیرمستقیم از طریق تقویت هوش هیجانی و تمایز یافتگی خود و هم به طور مستقیم میتواند رضایت زناشویی را تقویت کند. بنابراین میتوان گفت بهزیستی معنوی بر هوش هیجانی و نیز بر تمایزیافتگی خود مؤثر است از سویی رضایت زناشویی نیز تحت تأثیر هوش هیجانی و تمایزیافتگی خود قرار دارد )0/01 p(. بهزیستی معنوی با ایجاد آرامش امیدواری معنادهی به زندگی و نگرش مثبت موجب رضایت از زندگی میگردد. واژههای کلیدی: بهزیستی معنوی رضایت زناشویی هوش هیجانی تمایزیافتگی خود. 2 3 دانشیار روان شناسی دانشگاه خلیج فارس 1 کارشناس ارشد روان شناسی عمومی دانشگاه خلیج فارس دانشجوی کارشناس ارشد روان شناسی عمومی دانشگاه خلیج فارس * نویسنده مسئول: sooranrajabi@pgu.ac.ir

2 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ مقدمه انسان موجودی چند بعدی است که برای رسیدن به کمال و موفقیت در امور کاری و روزمره نیازمند درک همهی ابعاد وجودی خود و فهمیدن موقعیتهای مختلفی است که در آنها قرار میگیرد. در این میان بعد وسیعی مانند معنویت که بر بسیاری از جنبههای وجودی و عرصههای زندگی انسان موثر است حالتی را برای فرد ایجاد میکند که به دنبال خویشتن بوده به تفکر در اموری فراتر از مسائل روزمره بپردازد و به دنبال معنای زندگی هوشیاری و آگاهی در سطح متعالی باشد( 2011 daregi,.( Moalemi, Raghibi & Salar اهمیت معنویت 1 و رشد معنوی در انسان در چند دهه گذشته به صورتی روزافزون توجه روانشناسان و متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است تا جایی که سازمان بهداشت جهانی در تعریف ابعاد وجودی انسان به ابعاد جسمانی روانی اجتماعی و معنوی اشاره کرده و بعد چهارم یعنی معنویت را در رشد و تکامل انسان مطرح مینماید) 2014 Taghizadeh,.)Hosein-dokht, Fathi Ashtiani & در زندگی انسان سه رویکرد مسلط در توجه به معنویت وجود دارد. در رویکرد اول که به رویکرد دینی معروف است معنویت بعنوان پیروی از دستورات یک دین خاص نگریسته میشود. در رویکرد دوم یعنی رویکرد درون- گرایانه معنویت یک احساس درونی تلقی میشود که به فرد احساس آرامش می دهد و بالخره در رویکرد سوم یعنی ویکرد وجودگرایانه معنویت بعنوان معناجویی در کار و زندگی تعریف شده است.)Gomez & Fisher, 2012; Mac Gee, 2011( بر اساس تعریف هوش معنویت ممکن است امری شناختی- انگیزشی باشد که مجموعهای از مهارتهای سازگاری و منابعی است که حل مساله و دستیابی به هدف را تسهیل میکند Ghobari.)bonab, 2007) رفتارهایی از قبیل توکل به خدا میتواند از طریق امید و تشویق به نگرش مثبت در زندگی موجب آرامش درونی شود. رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در پرداختن به نکات معنادار زندگی دارد. باور به حضور قدرت اعظم موقعیت ها را کنترل میکند و تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت تنشزا را کاهش میدهد( 2009 Raiespour, Kajbaf &.) بهزیستی معنوی بعد مهم و برجسته یک زندگی سالم است که منجر به هدفدار شدن زندگی میشود. یافتهها حاکی از آن است که بهزیستی معنوی یک زندگی مملو از یقین در ارتباط با خداست و یک ترکیب مذهبی اجتماعی و روانی را شامل میشود) Sohrabi, Dehshiri, Najafi, jah, 2014.)Taraghi طبق نظر موبرگ و بروسک )Moberg & Brusek( بهزیستی یک سازهی چند بعدی است که شامل یک بعد عمودی و یک بعد افقی میباشد. بعد عمودی آن به ارتباط با خدا و بعد افقی آن به احساس هدفمندی در زندگی و رضایت از آن بدون در نظر گرفتن مذهب خاص 1 Spirituality

3 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 21 اشاره دارد. الیسون معتقد است که بهزیستی معنوی شامل یک عنصر روانی- اجتماعی و یک عنصر مذهبی است. بهزیستی مذهبی بیانگر ارتباط با یک قدرت برتر یعنی خدا است و بهزیستی وجودی بیانگر احساس فرد از اینکه چه کسی است چه کاری و به چه دلیل انجام میدهد و به کجا تعلق دارد میباشد.)Gomez & Fisher, 2003( بهزیستی معنوی ماهیت جمعی و اجتماعی نیز دارد. به این معنا که عشق عدالت امیدواری و ارزشگذاری به خصایص انسانی از زمره شاخصهای مطرح برای بهزیستی معنوی است.)Blue, 2009) برخی شواهد نشان میدهد بهزیستی معنوی با ویژگیهای شخصیتی دارای ارتباط معنادار میباشد. همچنین برخی پژوهشها نشان دادهاند که بهزیستی معنوی بصورت مستقل از ویژگیهای شخصیتی یک سازه ضروری برای مطالعات حوزه سالمتی است و فراتر از بسیاری از ویژگیهای روانی اجتماعی و معنوی قادر به پیشبینی شادمانی می باشد.) Gomez & Fisher, 2012( افزایش عالقه به روانشناسی معنویت میتواند تا حدودی ناشی از یافتههای تجربی و بحثهای نظری باشد که پیشنهاد میکنند متغیرهای معنوی و مذهبی در سالمت جسمانی و روانی نقش دارند( 2000.(Emmons, پژوهشها حاکی از آن است که معنویت ارتباط مثبتی با سالمت جسمانی و روانی دارد.)Hartz, 2005( نتایج 350 مطالعه نشان داده است که افراد دارای بهزیستی معنوی شیوهی زندگی سالمتری دارند امیدوارترند از ثبات روانی بیشتری برخوردارند و رضایت بیشتری از زندگی دارند.)Shahidi & Hamdiye, 2003( باورهای مذهبی آیینها و تعهدات با نتایج مثبت مانند بهبود کیفیت زندگی بهزیستی سالمت جسمی و روانی رضایت زناشویی و زندگی پایدار و کارآیی مثبت مرتبط هستند.)Seybold & Hill,2001( پیوند معنوی زمینهساز رضایت از خود زندگی و محیط اطراف میشود) 2007 Jezewski,.)Fisher, 2011; Sessanna, Finnell, & عالوه بر این رشد و تقویت اعتقادات مذهبی باعث افزایش توان کنترل احساسات و هیجانات درونی خود و دیگران و به عبارتی بهبود سطح هوش هیجانی جامعه میگردد.)Sayadi, 2008( هوش هیجانی توانایی ظرفیت و مهارت در ادراک خود برای شناسایی ارزیابی مدیریت و کنترل هیجانات خود شخص دیگران و گروهها توصیف میشود.)Abi & Jijo, 2012( هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه ارتباط میان تفکر و هیجان است و میتواند بعنوان توانایی نظارت بر هیجان خود یا دیگران درجهت تمایز قائل شدن بصورت مناسب و استفاده از اطالعات هیجانی برای هدایت تفکر و رفتار تعریف شود.)Coleman & Andrew, 2008( کلمن هوش هیجانی را شامل مؤلفههایی همچون خود آگاهی هیجانی خود ابزاری عزت نفس خود شکوفایی استقالل همدلی مسئولیت پذیری اجتماعی روابط بین فردی واقعگرایی انعطاف- پذیری حل مسئله تحمل فشار روانی کنترل تکانش خوشبینی و شادمانی میدانست. بنابراین میتوان گفت هرگاه افراد تعهد الزم را به یکدیگر نداشته باشند شناسایی و مدیریت احساسات خود

4 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ و دیگران یعنی توجه را از دست میدهند و ماحصل این فرآیند کاهش آستانه تحمل افزایش پرخاشگری و تمامی مواردی است که میتواند موجب تنشهای زناشویی شود Shamsai, Nickhah (.)& Jadidi, 2007 درکنار شواهد ارائه شده در مورد مؤثر بودن هوش هیجانی برای رضایت زناشویی شواهد فراوان نشان میدهد که زوجها در جوامع امروزی برای برقراری و مدیریت هیجانی روابط خود با همسرانشان با مشکالت فراگیر و متعددی مواجه هستند) ;2006 Nya, Khosro javid & Rafiei.)Hoseini Zade, 2009 بدیهی است که نقص در مهارتهای هیجانی همسران در کنار عوامل متعدد دیگر آثار نامطلوبی بر زندگی مشترک آنها میگذارد. شواهد پژوهشی نشان داده است که مهارت عاطفی و هیجانی توان تحمل فشارهای روانی زندگی و حل مشکالت روزانه را افزایش می- دهد و نقش بسزایی در تداوم و سازگاری سالهای آخر در زمینه روابط زناشویی دارد. مهارت هوش هیجانی از ضروریات یک زندگی زناشویی موفق و سازگارانه معرفی شده است. مفهوم هوش هیجانی نشان میدهد که چرا دو نفر با بهرهی هوشی یکسان ممکن است به درجات بسیار متفاوتی از موفقیت در زندگی دست یابند Akbarzade, 2006, Quoted By Taleby & Ghobari Bonab, (.)2013 از سویی در مطالعات گذشته بین نمرات بهزیستی معنوی و معناداری در زندگی و وضعیت هویت همبستگی معناداری گزارش شده است Klaassen & McDonald, 2002, Quoted By (.)Dehshiry & et al, 2014 افراد درک هویت خویش را در جریان تفرد کسب میکنند. این تمایز از خانواده اصلی آنها را قادر میسازد تا مسئولیت افکار احساسات ادراک و اعمال خود را بپذیرند.)Corey, 2007( تمایزیافتگی تعادلی است که هر فرد بین دو نیروی با هم بودن و فردیت برقرار میکند و حاصل آن ایجاد توازن بین حفظ استقالل و تداوم ارتباط با افراد مهم زندگی Kerr & (.)Bowen, 1988 مشخصکنندهی تمایزیافتگیاند در واقع جدایی میان افکار و احساسات و حفظ آرامش و اضطراب اندک که )Bowen, 1985, Quoted By Prochaska, 2003( فرد بتواند بهتر به شناسایی و توصیف هیجانات خود بپردازد.)Salovay & Mayer, 1990( باعث میشود تا بر اساس تئوری بوئن تمایز یافتگی از چهار بخش تشکیل شده است که عبارت است از واکنش هیجانی: تمایل به پاسخ هیجانی خودکار به محرکهای محیطی که ممکن است به صورت بی تفاوتی یا حساسیت افراطی بروز کند جایگاه من: داشتن توصیف آشکار از خود ارزشمند دانستن اعتقادات و باورهای شخصی بریدگی عاطفی: احساس تهدید شدن در روابط صمیمانه که با فاصلهگیری عاطفی از دیگران آشکار میشود و آمیختگی با دیگران: که شامل درگیری هیجانی با

5 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 23 افراد مهم زندگی و هویت یابی افراطی با آنها میباشد ( Hamedi khosravi, Peyvastegar,.)Dorvize, Khodabakhsh & Sarami, 2013 بر اساس تئوری بوئن کسانی که تمایز یافتگی باالیی دارند رفتاری مستقل داشته و در روابط خود کمتر واکنش هیجانی نشان میدهند آنها میتوانند در حالی که با دیگران ارتباط صمیمانه دارند مرزهای هویت خود را حفظ کنند و رفتار معطوف به هدف داشته باشند. این گونه افراد میتوانند احساس و تفکر خود را از هم متمایز کنند و با توجه به موقعیت آنها را به کار گیرند اضطراب و سایر هیجانات خود را کنترل کرده و در روابط خود کمتر دچار مشکل شوند Bowen, (.)1978, Quoted by Taleby Bonab, 2013 به نظر بوئن درجه ظهور تمایز یافتگی در هر فرد بیانگر میزان توانایی او برای اجتناب از تبعیت خودکار رفتار از احساسات بیانگر میزان تفکیک خویش است) 2009.)Goldenberg, تمایزیافتگی خود یک ترکیب پیچیده از بلوغ عاطفی توانایی تفکر منطقی در یک موقعیت عاطفی و توانایی حفظ روابط عاطفی نزدیک است) 2010 Lal,.)Drak, ;2011 Bartle & هدف اصلی تفکیک خویشتن توازن میان احساسات و شناخت است. تفکیک در معنای بوئنی آن بیشتر یک فرایند است تا هدفی دست یافتنی) 2004 Dendy,.)Skowron & بوئن معتقد است سطوح باالتری از تمایز یافتگی با افزایش توانایی برای روابط پیچیده عاطفی کاهش عالئم استرس سطوح پایین استرس ادراک شده اضطراب کمتر و همچنین با افزایش انعطافپذیری فرد در ارتباط است. بسیاری از مطالعات پیشبینی کردهاند که سطوح باالتر تمایزیافتگی با افسردگی و مقاومت روانی کمتر ارتباط داشته و با سازهای مانند اعتماد بنفس و رشد روانی رابطه مثبت دارد) 2001.)Drak, بین تواناییهایی که هوش هیجانی را میسازند و مؤلفههای تمایز یافتگی خود همخوانی بسیاری وجود دارد. تمایز یافتگی خود ابزار سودمندی در جهت ارزیابی پختگی هیجانی میباشد.)Blair, Nelson & Coleman, 2001( از سوی دیگر اعتقادات دینی و تقیدات مذهبی بر تمامی ابعاد زندگی انسان و از جمله روابط خانوادگی تاثیر گذار است. رضایت زناشویی یکی از مهمترین تعیینکنندههای عملکرد سالم نهاد خانواده است) 2000.)Greef, رضایت زناشویی اشاره به ارزیابی ذهنی یک فرد از رابطه زناشویی داشته) 2015 Onyishi, )Taylor, Peplau & Sears, 1997, Quoted By Mbam, Oginy & و یک عنصر ضروری برای زندگی خانوادگی موفق و رشد شخصی میباشد. در نتیجه با توجه به اینکه خانواده واحد اساسی هر کشور است رضایت زناشویی از ارکان ثبات هر ملت است) Samson,.)Micheal, Peter & Naftali, 2015 همچنین رضایت زناشویی فرایند پیچیدهای است که در طول زمان توسط عوامل بسیاری از جمله آموزش وضعیت اجتماعی اقتصادی عشق تعهد رابطه زوج تعارض و درگیری جنسیت طول مدت ازدواج حضور کودکان رابطه جنسی و تقسیم کار تحت

6 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ تا ثیر قرار میگیرد) 2015 Onyishi,.)Mbam, Oginy & نگرش مذهبی می تواند در ارتباط زناشویی موثر باشد زیرا شامل رهنمودهایی مؤثر برای بهبود زندگی و ارائهدهنده سامانه باورها وارزشهاست.)Hunler & Genchuz, 2005( اجزای قابل توجه رضایت زناشویی بنظر میرسد) یکی از جنبههای متعدد فعالیت ادیان تعهد و اعتقاد بوده و از Muhammad, 2012; Parasciwa & Nicoleta,.)2011 همچنین طبق تحقیقات Hoseyn dokht & et al, 2014; Fountoulakis & et al, 2008; ( Russ, Westefeld, & Ansley, 2001; Sullivan, 2001; Patterson, Hayworth, Turner, & )Raskin, 2000 بین بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی ارتباط معناداری وجود دارد. )Hosein-dokht & Fathi Ashtiani, 2014( به بررسی رابطه هوش معنوی و بهزیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که بین هوش معنوی و بهزیستی معنوی با کیفیت زندگی و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. بنابراین میتوان گفت هوش معنوی دربرگیرندهی مجموعهای از تواناییها و ظرفیتها می باشد که از منابع معنوی در جهت افزایش بهزیستی و انطباقپذیری فرد استفاده میکند. نتایج پژوهش )Alex, 2011( هوش معنوی در رضایت زناشویی تأکید دارد. تحقیقات به عنوان «شادی تاهل به عنوان تابعی از هوش معنوی«بر نقش )Seybold & Hill, 2001( نشان دهندهی این مطلب است که باورهای مذهبی آیینها و تعهدات با نتایج مثبت مانند بهبود کیفیت زندگی بهتر بهزیستی سالمت جسمی و روانی رضایت زناشویی و زندگی پایدار و عملکرد و کارایی مثبت مرتبط است. طبق تحقیقات )Talebi & et al, 2013( بین خود تمایز سازی و رضایت زناشویی رابطه معناداری وجود دارد همچنین بین هوش هیجانی و خود تمایزسازی و بین هوش هیجانی و رضایت زناشویی رابطه مثبت و معناداری برقرار است. بنابر آنچه مطرح شد و لزوم بررسی و شناخت عواملی که بتواند بهزیستی معنوی را در زوجین ارتقاء دهد و موجب افزایش سازگاری و رضایت از زندگی و در نهایت موجب بهبود کیفیت زندگی شود نیازمند بررسی است. هدف از این پژوهش روشن ساختن اهمیت معنویت بر زندگی انسانها میباشد. همچنین با توجه به اهمیت بهزیستی معنوی و اهمیت رضایت و تداوم زندگی زناشویی بررسی راههای تازه برای ارتقاء سالمت روانی جامعه جایگاه مهمی دارد. با توجه به آنچه اشاره شد و با در نظر داشتن اهمیت بهزیستی معنوی و روشن ساختن اهمیت معنویت بر زندگی انسانها و رابطهی آن بر جنبههای مختلف زندگی افراد بر این اساس پژوهش حاضر در جهت پاسخگویی به این سوال صورت گرفته که آیا بین بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی با در نظر گرفتن نقش واسطهای هوش هیجانی وتمایز یافتگی خود رابطهای وجود دارد آیا بین بهزیستی معنوی با هوش هیجانی رابطه ای وجود دارد چه رابطهای بین بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی وجود دارد آیا بین بهزیستی معنوی وتمایزیافتگی خود رابطهای وجود

7 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 25 دارد آیا بهریستی معنوی هوش هیجانی و تمایزیافتگی خود میتواند پیشبینی کننده رضایت زناشویی باشد روش پژوهش طرح پژوهش از نوع طرح های توصیفی همبستگی میباشد. جامعه آماری گروهی از زنان استان بوشهر بودند که 176 نفر از آنها به صورت نمونهگیری منظم با توجه به مالک های ورود و خروج )داشتن حداقل دیپلم و متاهل بودن و داشتن سالمت جسمانی و روانی( انتخاب شدند. برای گردآوری اطالعات از پرسشنامه بهزیستی معنوی پالوتزین و الیسون هوش هیجانی شوت تمایز یافتگی خود اسکورون و و فریدلندر و رضایت زناشویی انریچ استفاده شد. پرسشنامه بهزیستي معنوی مقیاس بهزیستی معنوی را 1982( Ellison, )Palutzian & ساختند که دارای 20 گویه است. ده گویه آن مربوط به بهزیستی مذهبی و ده گویه بهزیستی وجودی را اندازهگیری میکند. دامنه سواالت به صورت شش گزینهای در مقیاس لیکرت دستهبندی میشود. دامنه نمره بهزیستی مذهبی و وجودی هر کدام به تفکیک است. نمرهی بهزیستی معنوی جمع این دو زیرگروه است که دامنهی آن در نظر گرفته شده است. )Palutzian & Ellison, 1982( ضرایب پایایی باز آزمایی برای خرده مقیاسهای بهزیستی مذهبی و وجودی و کل مقیاس به ترتیب برابر با 63% 86% 93% و ضرایب آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با %91 %91 %93 گزارش کردهاند. پایایی این مقیاس توسط )Dehshiri, 2009( بر دانشجویان دختر و پسر از طریق آلفای کرونباخ برای کل مقیاس و خرده مقیاس بهزیستی مذهبی و خرده مقیاس بهزیستی وجودی به ترتیب 0/87 82/90 و با روش باز آزمایی 0/78 0/85 و 0/81 گزارش شده است. پرسشنامه هوش هیجاني پرسشنامه هوش هیجانی شوت توسط هیجانی سنجش مولفههای هوش هیجانی )Schutte & et al, 1998( )Salovay & Mayer, 1990( بر اساس الگوی اولیه هوش ساخته شد. این پرسشنامه دارای 33 گویه است و هدف آن )Salovay & Mayer, 1990( ساخته شد. این پرسشنامه دارای 33 گویه است و هدف آن سنجش مولفههای هوش هیجانی )تنظیم هیجان ارزیابی و بیان هیجان بهرهبرداری از هیجان( در افراد میباشد. دامنهی سواالت به صورت پنج گزینهای در مقیاس لیکرت دستهبندی میشود. مطالعه این مقیاس در میان نوجوانان پایایی 0/84 برای هوش هیجانی کل و برای خرده مقیاسها به ترتیب ارزیابی و ابراز هیجان 0/76 تنظیم و مدیریت هیجان 0/66 و

8 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ بهرهبرداری از هیجان 0/55 را نشان میدهد ( Siarochi & et al, 2000, Qutod By Javaheri,.)2009 در مطالعهای که بر روی نوجوانان کانادایی انجام شد به منظور بررسی روایی و پایایی هوش هیجانی شوت 345 نفر )235 نفر زنان و 119 نفر مرد با میانگین سنی 21/4( انتخاب شدند و همبستگی مقیاس هوش هیجانی شوت با مقیاس روانژندی 0/37 برونگرایی 0/51 باز بودن 0/27 سازندگی 0/18 وظیفهشناسی 0/38 مستعد افسردگی 0/38 و پایایی آزمون 0/89 گزارش شد.)Schatt & Mativ, 2004, Qutod By Javaheri, 2009( در پژوهش )Jahangiri, 2005( پایایی محاسبه شده برای آزمون هوش هیجانی با استفاده از روش آلفای کرونباخ 0/84 بدست آمد. در پژوهش )Javaheri, 2009( نیز ضریب آلفای کرونباخ برای کل مقیاس هوش هیجانی 0/78 و برای زیر مقیاسهای تنظیم هیجان 0/79 ارزیابی و ابراز هیجان 0/75 و بهرهبرداری از هیجان 0/64 بدست آمد. پرسشنامه تمایز یافتگي خود پرسشنامه تمایزیافتگی خود یک ابزاری 46 سوالی است که ( Skowron & Friedlander, )1998 برای سنجش تمایز یافتگی افراد از خانواده اصلی ساخته شده است. این پرسشنامه دارای چهار خرده مقیاس واکنش پذیری عاطفی جایگاه من گریز عاطفی و هم آمیختگی با دیگران می باشد. پرسشنامه تمایز یافتگی خود در ایران توسط )Scian, 2006( هنجاریابی شده است. این پرسشنامه با مقیاس لیکرت درجهبندی شده است. پایایی این ابزار از طریق آلفای کرنباخ توسط اسکورون برای این ابزار 0/88 به دست آمد. در پژوهش بررسی پایایی 0/81 به دست 2006( )Scian, ضریب آمد) 2009.)Sanai, آلفای کرونباخ برای پایایی پرسشنامه در پژوهش حاضر با استفاده از آلفای کرونباخ 0/78 محاسبه شد. نقطه برش این پرسشنامه به چهار بخش تقسیم میشود )0-25( افرادی که برای خوشحال کردن دیگران تالش میکنند )25-50( زندگی این افراد تابع سیستم عاطفی محیط واکنش به سایرین شکل میگیرد )50-75( فکر این افراد در این سطح به اندازه کافی رشد کرده )75-100( افرادی که به طور خودکار افکارشان را از احساسشان جدا می- کنند. پرسشنامه رضایت این پرسشنامه توسط شامل ماده این مقیاس زناشویي انریچ )Olson & et al, 1989( موضوعات شخصیتی تدوین شده است. این ابزار شامل 47 ماده است. ارتباط تعارض حل زناشویی مدیریت مالی 9

9 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 27 فعالیتهای اوقات فراغت روابط جنسی ازدواج فرزندان اقوام و دوستان و جهتگیری مذهبی می- باشد. پاسخنامه این تست مقیاس لیکرت و در 5 گزینه میباشد. اولسون و دیگران اعتبار این پرسشنامه را با روش ضریب آلفا 0/92 گزارش کردهاند. مدل ساختاری طراحی و مورد آزمون قرار گرفت. روایی مدل ساختاری با توجه به دو مالک شاخص برازش و ضرایب مسیر تعیین شد. روششناسي پژوهش پژوهش حاضر از حیث هدف پژوهشی کاربردی است و از حیث روش انجام آن در زمره پژوهشهای پیمایشی قرار میگیرد. جامعه آماری این پژوهش را گروهی از زنان شهر بوشهر تشکیل میدهند. بر اساس حجم جامعه آماری نمونه بصورت محدود تعیین شد. برای برآورد آن یک نمونه 30 نفری از جامعه انتخاب شده و سپس انحراف معیار متغیر اصلی پژوهش به عنوان برآوردی برای مقدار انحراف معیار جامعه در فرمول جایگذاری شد. بر این اساس تعداد نمونه مورد بررسی 176 نفر تعیین گردید. روش نمونهگیری در این پژوهش در دسترس میباشد. در نهایت تعداد 200 پرسشنامه جمعآوری گردید که پس از حذف پرسشنامههای مخدوش تعداد کل 176 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. گویههای تشکیل دهنده پرسشنامه از پرسشنامه استاندارد به دست آمد. پرسشنامه دارای 5 بخش است که بخش اول شامل سواالت مربوط به شاخصهای جمعیتشناختی بخش دوم شامل پرسشنامه تمایز یافتگی خود بخش سوم مربوط به پرسشنامه بهزیستی معنوی )Sanai and eta all, 2009( )Palutzian & Ellison, 1982( )Dehshiri, 2009( شوت و که توسط در داخل هنجاریابی شده بخش چهارم مربوط به پرسشنامه هوش هیجانی )Javahery Kamel, 2012( مادهای که توسط )Mohamadi, 2016( و بخش پنجم مربوط به پرسشنامه رضایت زناشویی انریچ 47 استفاده شده است. روایي 1 و پایایي 2 پرسشنامه روایی بدین معنا است که چگونه میتوان مطمئن بود که سؤاالت تنظیمشده در ابزار اندازهگیری همان چیزی را که باید بسنجد اندازهگیری میکنند. برای تضمین روایی در پرسشنامهی این پژوهش از روایی محتوا )از طریق نظر اساتید( و روایی سازه استفاده شده است. برای اندازهگیری پایایی از شاخصی به نام»ضریب پایایی«استفاده میکنیم و اندازهی آن معموال 1 Validity 2 Reliability

10 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ بین صفر تا یک تغییر میکند. معموال آلفای کمتر از 0/6 پایایی ضعیف 0/6 تا 0/8 قابل قبول و 0/8 باالتر از نشاندهندهی پایایی باال میباشد. در این تحقیق همانطور جمعآوری دادهها از نمونهی اولیه دادهها وارد نرمافزار SPSS 1 که ذکر شد پس از گردید و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که ضریب مورد نظر برای پرسشنامهها تقریبا 0/94 بدست آمد و این میزان بیانگر پایایی باالی ابزار سنجش میباشد. در جدول زیر میزان آلفای کرونباخ هرکدام از متغیرها به صورت مجزا آورده شده است. جهت بررسی روایی سازه های پرسشنامه و تائید عامله یا در نظر گرفتهشده از روش تحلیل عاملی استفاده شد که در جدول 1 مقادیر این شاخصها آورده شده است. جدول شماره 1. نتایج آزمون روایی سازه و پایایی پرسشنامه 2 %Variance sig KMO α متغیر سوال مقدار ویژه 3 6/34 0/67 0/001 0/79 0/87 بهزیستی معنوی /11 0/71 0/001 0/57 0/75 هوش هیجانی /48 0/71 0/001 0/58 0/83 تمایز یافتگی خود /21 0/73 0/001 0/81 0/95 رضایت زناشویی انریچ روش تجزیه و تحلیل دادهها در این پژوهش برای آزمون فرضیههای پژوهش مدلسازی معادالت ساختاری با نرم- افزار آموس به کار گرفته شده است که در زمینه مدلسازی معادالت ساختاری بر پایه روش حداقل مربعات جزئی نرمافزاری پرکاربرد و مفید میباشد. روش تخمین آموس ضرایب را به گونهای تعیین میکند که مدل حاصله بیشترین قدرت تفسیر و توضیح را دارا باشد بدین معنا که مدل بتواند با باالترین دقت و صحت متغیر وابسته نهایی را پیشبینی کند. یافتههای تحقیق اطالعات آماری در رابطه با نمونه مورد بررسی بدین صورت است که از لحاظ سنی بین 21 سال تا 62 سال بوده کمترین فراوانی مربوط به سن 48 سال )1 نفر( و بیشترین فراوانی مربوط به سن 1 Statistical package for social science 2 Explained variation 3 Eigenvalue

11 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود سال )19 نفر( بود بیشتر پاسخگویان دارای شغل خانهدار و کمترین نیز دارای شغل آزاد بودند. از لحاظ تحصیالت اکثر پاسخ دهندگان دارای تحصیالت دانشگاهی بودهاند. اکثر پاسخدهندگان دارای یک فرزند بوده و اقلیت آنها دارای 4 فرزند به باال بودهاند. مدت ازدواج حداکثر 36 سال بود. جدول 2 مقدار میانگین پاسخها در متغیرهای مورد نظر را نشان میدهد. با توجه به انتخاب طیف لیکرت 5 تایی برای سؤاالت تشکیلدهنده متغیرهای تحقیق باید مقادیر حاصل از نظرات پاسخگویان را مورد بررسی قرار داد. جدول 2. میانگین انحراف معیار و واریانس متغیرهای پژوهش متغیر میانگین انحراف معیار متغیر میانگین انحراف معیار /54 3 /05 3 /72 14 /11 17 /30 14 /20 6 /42 9 / /84 54 /53 47 بهزیستی معنوی بهزیستی مذهبی بهزیستی وجودی به اوقات فرغات مدیریت مالی فعالیت های مربوط /50 29 /63 3 / /43 19 عاطفی واکنشپذیری رضایت زناشویی روابط جنسی /10 6 /59 40 /24 3 /28 14 /29 17 /26 4 / /30 39 تمایز یافتگی خود جایگاه من فرزند پروری /77 3 /15 18 /38 6 /02 53 گریز عاطفی بستگان و دوستان

12 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ /84 3 /56 15 /47 6 /23 دیگران 43 همآمیختگی با عقیدتی جهت گیری /29 4 /36 39 /02 5 /55 16 شخصیتی موضوعات هیجان مولفه تنظیم /91 11 /47 5 / /62 42 رضایت زناشویی ارتباط زناشویی هوش هیجانی بیان هیجان مولفه ارزیابی و /97 4 /34 17 /96 5 /32 36 /53 4 /35 16 حل تعارض هیجان بهرهبرداری از 2 جدول نشانگر این است که بیشترین میانگین مربوط به متغیر کمترین میانگین مربوط به متغیر سالمت وجودی فرا تغ می باشند. سالمت مذهبی مدیریت مالی بیشترین انحراف معیار مربوط به متغیر و کمترین انحراف معیار مربوط به متغیر تحلیل استنباطي یافتههای تحقیق همبستگي بین متغیرها فعالیت های مربوط به اوقات برای بررسی رابطه همبستگی میان متغیرها از آزمون آماری ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج جدول 3 نشان دهنده آن است که بین همه متغیرها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد که در این میان شدت همبستگی در مورد متغیر رضایت زناشویی انریچ و تمایز یافتگی خود کمتر است. بهزیستي معنوی تماییز یافتگي خود جدول 3. همبستگی میان متغیرهای پژوهش بهزیستي معنوی تمایز یافتگي خود 1 1 0/36 ** رضایت زناشویي انریچ هوش هیجاني

13 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود /34 ** رضایت زناشویي انریچ هوش هیجاني 0/36 ** 0/50 ** 0/53 ** 0/43 ** ** نماد نشانگر تایید رابطه در سطح خطای 0/001 است نتایج تحلیل عاملي تاییدی معیارهای نیکویي برازش تعدادی شاخص برازش برای تعیین نیکویی برازش کلی مدل مفروض وجود دارد. اندازههای نیکویی برازش اندازههای تطابق ماتریس کوواریانس مشاهدهشده با ماتریس پیشبینیشدهی مدل پیشنهادی را نشان میدهد. به برخی از این شاخصها در زیر اشاره میشود 2011(.)Ghasemy, کای اسکوئر-خي دو :)CMIN( هرچه کوچکتر باشد بهتر است. تا جایی که مقدار صفر نشاندهنده برازش کامل میباشد. کای اسکوئر بهنجار یا نسبي ( 1 :)CMIN/DF اغلب محققان مقادیر بین 1 تا 5 را قابل قبول میدانند. شاخصهای 2 نیکویي برازش )GFI( نیکویي برازش اصالحشده ( 3 )AGFI برازش هنجار شده بنتلر بونت ( 4 )NFI شاخص برازش شاخصهای 5 تطبیقي )CFI( شاخص برازش 1 نسبي )RFI( شاخص برازش فزاینده :)IFI( مقادیر مناسب این شاخصها بین 0 تا است و هرچه به 1 نزدیکتر باشد بهتر است ولی در کل مقادیر باالی 0/90 مناسب است. شاخص برازش مقتصد هنجار شده :)PNFI( مقدار این شاخص باالی 0/5 باشد نشانگر برازش خوب است. 1 Degrees of freedom 2 Goodness of Fit Index 3 adjusted goodness of fit index 4 Normed Fit Index 5 Comparative Fit Index

14 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ شاخص ریشه میانگین مجذور خطای تقریب ( 1 :)RMSEA پیشبینیشده برآوردگر یا مدل توسط مناسب این شاخص حداکثر 0/1 است. مقدار و آماری تفاوت واقعی در ادامه شاخص های مورد نظر برازش این مدل در جدول 4 آورده شده است. جدول 4. شاخصهای برازش مدل اندازهگیری و ساختاری )اصالح شده( مقدار میان میباشد. مقدار PNFI RMSEA RFI IFI NFI CFI AGFI GFI CMIN/DF 0/66 0/11 0/73 0/83 0/77 0/83 0/76 0/62 قبل از اصالح 3/04 0/65 0/04 0/92 0/98 0/92 0/98 0/92 0/92 بعد از اصالح 1/25 شاخص برازش کلی مدل نشاندهنده این است که مدل به کار گرفتهشده دارای بررازش خوبی نیست و نیاز به اص ال ح د ارد. در اد ا م ر ه ب را ا ت ص رال س رطح خط را م ردل م را د ار ا ی بررازش مناسب شد که نتایج آن در جدول 4 نشان داده شده است. شاخص برازش کلی مدل نشاندهنده این است که مدل به کار گرفتهشده دارای بررازش خوبی است به این معنی که دادههرای جمرعآوریشرده مردل مفهرومی پرژوهش راحمایرت میکند و مدل موردنظر به واقعیت نزدیک است. 1 root-mean-square error

15 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 33 0/70 0/93 0/79 0/38 0/64 0/63 0/47 0/42 0/41-0/21-0/20 0/75 0/59 0/54 0/70 0/64 0/44 0/62 0/52 0/86 0/79 0/89 0/90 شکل 1 بارهای عاملی معادالت اندازهگیری هستند که روابط بین متغیرهرای پنهران ومتغیرهرای آشکار را نشان می دهند. بارهای عاملی در جدول 5 آورده شده است. قبل از اصالح جدول 5. بارهای عاملی مدل پژوهش و سطح معناداری آنها تمایز یافتگي خود بهزیستي معنوی هوش هیجاني بهزیستی مذهبی از هیجان ارزیابی و بیان هیجان تنظیم هیجان بهزیستی وجودی همآمیختگی با دیگران گریز عاطفی جایگاه من واکنشپذیری عاطفی مولفه بهرهبرداری 0/63 0/66 6/96 0/35 4/12 0/88 7/44 0/85 7/88 0/82 7/56 0/58 0/90 8/70 0/72 -- B T

16 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ رضایت زناشویي موضوعات شخصیتی ارتباط زناشویی حل تعارض روابط جنسی فعالیت های مربوط به اوقات فرا غ ت مدیریت مالی فرزند پروری بستگان و دوستان جهت گیری عقیدتی 0/70 10/96 0/66 10/07 0/48 6/65 0/64 9/69 0/54 7/61 0/75 12/26 0/81 13/73 0/89 16/51 0/88 B T بعد از اصالح بهزیستي معنوی بهزیستی مذهبی بهزیستی وجودی تمایز یافتگي خود هوش هیجاني هیجان ارزیابی و بیان هیجان تنظیم هیجان همآمیختگی با دیگران گریز عاطفی جایگاه من واکنشپذیری عاطفی بهرهبرداری از 0/63 0/64 6/71 0/38 6/10 0/79 7/39 0/54 5/60 0/59 6/35 0/75 0/70 7/65 0/93 B T رضایت زناشویي موضوعات شخصیتی ارتباط زناشویی حل تعارض روابط جنسی فعالیت های مربوط به اوقات فرا غ ت مدیریت مالی فرزند پروری بستگان و دوستان جهت گیری عقیدتی 0/70 11/09 0/64 10/55 0/44 6/10 0/62 9/80 0/52 7/46 0/86 11/38 0/79 13/75 0/89 17/16 0/90 B T تمامی مقادیر بارهای عاملی از 0/3 بیشتر میباشند. همچنین مقادیر محاسبه شده t برای هر یک از بارهای عاملی هر نشانگر با سازه یا متغیر پنهان خود باالی 1/96 بدست آمده است. بنابراین میتوان همسویی سواالت پرسشنامه برای اندازهگیری مفاهیم را در این مرحله معتبر نشان داد. در واقع نتایج نشان میدهد آنچه محقق توسط سواالت پرسشنامه قصد سنجش آنها را داشته است توسط این ابزار محقق شده است.

17 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 35 7/65 7/39 6/10 6/71 4/57 3/97 4/65-2/01-2/02 6/35 5/60 11/09 10/55 6/10 9/80 7/46 11/38 13/75 17/16 شکل 2 در جدول 6 مقادیر معناداری فرضیه ها آورده شده است. جدول 6. آزمون فرضیات پژوهش C.R فرضیه ضریب مسیر خطای استاندارد معناداری نتیجه بهزیستی معنوی تمایز یافتگی خود 99% تایید 4/57 0/10 0/47 1 بهزیستی معنوی هوش هیجانی 99% تایید 3/97 0/06 0/42 2 هوش هیجانی رضایت زناشویی 95% تایید -2/02 0/19-0/20 3 تمایز یافتگی رضایت زناشویی 95% تایید -2/01 0/11-0/21 4

18 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ خود 99% 4/65 0/09 0/41 بهزیستی معنوی رضایت زناشویی تایید 5 با توجه به نتایج جدول مقدار t محاسبه شده برای تأثیر بهزیستی معنوی بر تمایزیافتگی خود )4/57( بیشتر از مقدار بحرانی آن )2/548( در سطح اطمینان 99 درصد میباشد میتوان نتیجه گرفت که دادههای تجربی گردآوری شده این فرضیه را تایید کرده و بهزیستی معنوی با ضریب تأثیر 0/47 بر تمایز یافتگی خود تأثیرگذار است. همچنین مقدار t محاسبه شده برای تأثیر بهزیستی معنوی بر هوش هیجانی )3/97( بیشتر از مقدار بحرانی آن )2/548( در سطح اطمینان 99 درصد میباشد و نتایج بیانگر این است که دادههای تجربی گردآوری شده این فرضیه را تایید کرده و بهزیستی معنوی با ضریب تأثیر 0/42 بر هوش هیجانی تأثیرگذار بوده است. با توجه به اینکه مقدار t محاسبه شده برای تأثیر هوش هیجانی بر رضایت زناشویی )2/02-( بیشتر از مقدار بحرانی آن )1/96( میباشد این فرضیه نیز مورد تایید واقع شد. با توجه به اینکه مقدار t محاسبه شده برای تأثیر تمایز یافتگی خود بر رضایت زناشویی )2/01( بیشتر از مقدار بحرانی آن )1/96( میباشد این فرضیه نیز مورد تایید واقع گردید. در راستای بررسی تأثیر بهزیستی معنوی بر رضایت زناشویی با توجه به اینکه مقدار t محاسبه شده برای این رابطه )4/65( بیشتر از مقدار بحرانی آن )2/548( در سطح اطمینان 99 درصد میباشد میتوان نتیجه گرفت که دادههای تجربی گردآوری شده نیز این فرضیه را تایید کرده و بهزیستی معنوی با ضریب تأثیر 0/46 بر رضایت زناشویی تأثیرگذار است. بحث و نتیجه گیری پژوهش حاضر با هدف بررسی الگوی ساختاری بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی با نقش واسطهای هوش هیجانی و تمایزیافتگی خود اجرا شد. در درجه نخست در سطح همبستگیهای ساده یافتههای حاصل از این پژوهش نشان داد که بین بهزیستی معنوی و هوش هیجانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. یافتههای این بخش از پژوهش با نظرات و یافتههای گزارش شده توسط پژوهشگران قبلی از جمله (2015 Safarzadeh, )Ascari & همسویی دارد.

19 ( رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 37 رفتارهای مذهبی ارزش مثبتی در پرداختن به نکات معنادار زندگی دارند. رفتارهایی از قبیل توکل به خدا میتوانند از طریق امید و تشویق به نگرش مثبت در زندگی موجب آرامش درونی شوند. باور به اینکه خدایی هست که موقعیتها را کنترل میکند و ناظر بر بندگان است تا حد زیادی اضطراب مرتبط با موقعیت را کاهش میدهد به طوری که اغلب افراد مؤمن معتقدند از طریق اتکا و توسل به خداوند میتوان اثر موقعیتهای غیر قابل کنترل را به طریقی کنترل کرد) 2008 al,.)fountoulakis & et فرد مذهبی به یک مبدأ متعالی معتقد است و او را پرستش میکند باورها و نگرشهای مذهبی و معنوی بر مؤلفههای شناختی افراد از جمله تفسیر وقایع خوشبینی و یا بدبینی و نوع تفکرات آنها نیز تأثیر میگذارد )2009.)Pakizeh, در واقع رشد و تقویت اعتقادات مذهبی باعث افزایش توان کنترل احساسات و هیجانی جامعه میگردد هیجانات درونی خود و دیگران و بهعبارتی بهبود سطح.)Sayady, Toranlo, Jamaly & Mirghafory, 2008( هوش همچنین نتایج پژوهش حاضر نشان داد که همبستگی و رابطه بین بهزیستی معنوی و رضایت زناشویی آزمودنیها معنادار است. این نتایج با نتایج حاصل از پژوهشهای Narimani, Borzo, Atadokht,& ( Nadi ( & Sajadian, 2012( Hoseynian ( & et al, 2012( Parasciwa & 2005( Genchuz, Hunler ( & 2006(, Yoon ( ) 2007, Lark ( ( Abasi, 2016 )Mbam, Oginy & Onyishi, 2015(, Muhammad ( 2012(, Nicoleta ( 2011 همخوان است. بهزیستی معنوی در شناخت و ارتباط دوستانه با خدا و بندگان و تحقق فضائل در خویشتن مفهوم مییابد و از ارکان آن نوع ارتباط ضابطهمند میان زن و مرد است که موفقیت در ارکان دیگر بهزیستی معنوی را تسهیل میکند و بر بسیاری از ابعاد زندگی فردی اجتماعی و معنوی افراد تأثیر میگذارد. معنویت موجب ایجاد آرامش امنیت روانی رهایی از احساس پوچی و تنهایی معنایابی زندگی مثبتاندیشی امیدواری رضامندی از زندگی و حمایت اجتماعی میشود. از این طریق ظرفیت روانشناختی و توانایی مقابله با استرسها و مشکالت افزایش مییابد.)Hosein-Dokht & et al, 2014( معنویت نقش مهمی در رضایت زناشویی دارد به این ترتیب که عقاید و اعمال مذهبی از لحاظ درونفردی فرد را قادر می- سازد که از لحاظ فیزیولوژیکی شناختی و عاطفی خشم خود را کنترل کند و در تعارضها مسؤلیت اعمال خود را بپذیرد. از لحاظ بین فردی اعمال مذهبی شرایطی ایجاد میکند که فرد درهنگام خشم به خدا توجه کند و حمایتی برای هر دو زوج ایجاد مینماید که از

20 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ تعارض با یکدیگر اجتناب کنند. در واقع ارتباط با خدا یک نقش تعاملی و جبرانی در رابطه با روابط زناشویی دارد 2012( al,.)monjezy & et نتایج پژوهش زندگی )Saundra & Hughey, 2003( در بررسی رابطه بین معنویت و رضایت از زنان آفریقایی آمریکایی نشان داد زنانی که مذهبی تر هستند از رضایت زندگی باالتری برخوردار هستند. )Maghsod Zade & Yonesi, 2014( در مطالعه خود به این نتیجه دست یافتند که آموزش مسائل دینی موجب افزایش سطح رضایت زناشویی در زوجین می شود. در واقع زوجین با توجه به ویژگی های دستورات اسالم قادر به تعمق درباره ی چگونگی روابط خود و تنظیم مجدد آن خواهند شد و با نگرشی که نسبت به خود و زندگی زناشویی پیدا پیدا می کنند روابطی سازنده و انسانی با همسر خود برقرار می سازند. هانلر و گنکوز )Hunler & Genchuz, 2005( معتقدند که مذهب میتواند بر روابط زناشویی اثرگذار باشد زیرا برای بهبود زندگی و باورها و تقویت ارزشهای زندگی راهنماییهای مؤثری دارد. در واقع هر زوج به دینداری بعنوان ابزاری برای رضایت زناشویی و ثبات تمایل دارد. از آنجا که مذهب و اساس خانواده بر ارزشهای یکسان تا کید میکنند اجتماعی شدن و ثبات و هماهنگی در روابط درونی و خارج از ازدواج را تقویت مینمایند. این فرض این ایده را به ارمغان میآورد که مذهب میتواند رابطه زوجی یا رضایت زناشویی را تقویت تثبیت و حمایت کند 2015( Onyishi,.)Mbam, Oginy & زوجین از یکدیگر میتواند در سایه معنویت شکل گیرد ( در نتیجه موفقیت در ازدواج و رضایت Faghihy & Rafii moghadam,.)2012 نتایج پژوهش حاضر در ارتباط با رابطه هوش هیجانی و رضایت زناشویی همسو با پژوهشهای 2006( Abedin,, Tirgari ( Asgharnezhad, Bayanzadeh & ( Borjali Mahanian, Schutte, Malouff, Bobik, ( ;)Soleymanian & Mohamadi, 2010( &( Salimizadeh, 2007 Tirgari & et al, ( Holley ( & et al, 2006( ;)coston, Greeson, Jedlika, & Wendorf, ( 2007( al, )Shamsai & et میباشد. )Zare & Rezai, 2017( نیز در پژوهش خود نشان دادند که تنظیم شناختی هیجان نقش واسطه گری معناداری برای ویژگی های شخصیتی )روانژدی و برون گرایی( و رضایت زناشویی ایفا می کند. در تبیین این یافته میتوان گفت افراد با هوش هیجانی باال توانایی سازگاری با اطرافیان خود اعتماد به نفس و خودآگاهی باال دارند که در تعدادی از پژوهشها از جمله این پژوهش به عنوان پیش بینیکننده ای مطمئن برای رضایت زندگی معرفی میشود. نتایج پژوهش

21 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 39 )Cordova, Gee & Warren, 2005( که با هدف بررسی نقشی مهار تهای عاطفی بویژه نقشی که توانایی درک و ارتباط عاطفی در حفظ سازگاری ازدواج بازی میکند) از راه تاثیر خود بر فرایند صمیمیت( خود و همسر مرتبط است. انجام شد نشان داد که توانایی درک و ارتباط عاطفی با سازگاری زناشویی )Bristt & et al, 2001( بر این باورند که هوش هیجانی یا الاقل برخی از جنب های آن ظرفیت غنی سازی یک ازدواج توام با سازگاری و رضایت مطلوب و باثبات را داراست. آنان بر این باورند که توانایی درک و پذیرش افکار احساسها و عواطف یکدیگر در زندگی زناشویی با احساس رضایتمندی بیشتری همراه است و افرادی که از سطوح هوش هیجانی باالتری برخوردارند در مقایسه با افراد با هوش هیجانی پایین رضایت- مندی زناشویی بیشتری را تجربه میکنند. )Golman, 1995( هوش هیجانی را شامل خودآگاهی مدیریت و مهار هیجانها برانگیختن خویشتن همدلی واصالح و ادارهی روابط میدانست. 2001( )Bar-On, نیز معتقد است که هوش هیجانی شامل مؤلفههایی همچون خود آگاهی هیجانی خود ابزاری عزت نفس خود شکوفایی همدلی مسئولیت استقالل پذیری اجتماعی روابط بین فردی واقعگرایی انعطافپذیری حل مسئله تحمل فشار روانی کنترل تکانش خوشبینی و شادمانی می- باشد که میتواند موجب تحمل فشارهای روانی زندگی و حل مشکالت سازگاری در زمینه روابط زناشویی گردد. به طور کلی اهمیت مؤلفههای هوش هیجانی در سازگاری زناشویی را این گونه میتوان عنوان کرد که روابط صمیمانه زوجین به مهارتهای ارتباطی آنها مثل توجه به مسائل از زاویه دید همسر توانایی درک همدالنه آنچه همسر تجربه کرده است احساس و آگاه بودن از نیاز های او بستگی دارد 2006( Carr,.)Gottman & Notarius, 2000 )Norian, Azlina & Afsane, 2011( ;)Mokhtari, Nazer & Afsane, 2012( در بررسی ارتباط هوش هیجانی و رضایت زناشویی به این نتیجه رسیدند که همه متغیرهای هوش هیجانی و رضایت زناشویی ارتباط معناداری با یکدیگر دارند. نتایج پژوهش Schutte & et al, ( 2001( نشان میدهدکه افراد با هوش هیجانی باال نمرههای باالتری در همدلی خودباززیستی و خودکنترلی در موقعیتهای اجتماعی کسب کردند. این افراد پاسخهای همراه با یاری و مشارکت بیشتری را در مورد همسرانشان داشتهاند روابط نزدیکتر و محبتآمیزتری را از خود نشان داده و رضایت زناشویی بیشتری را در زندگی زناشویی خود احساس کردهاند. کسانی که از هوش هیجانی برخوردارند می توانند عواطف خود و دیگران را کنترل کرده بین پیامدهای

22 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ مثبت و منفی عواطف تمایز گذارند و از اطالعات عاطفی برای راهنمایی فرایند تفکر و اقدام های شخصی استفاده کنند.)Salovay & Mayer,1990( یافتههای پژوهش حاضر در ارتباط با رابطه تمایز خود و رضایت زناشویی با نظرات و یافتههای گزارش شده توسط پژوهشگران پیشین همسویی دارد. بهعنوان مثال نتایج پژوهش )2008 Nazari, )Aliki & بیانگر ارتباط معنادار بین تمایز خود و خرده مقیاسهای آن با رضایت زناشویی است یافتههای این پژوهش با پژوهشهای 2014( Zarif,.)Qutod By Ghanbari, Hashem Abadi & همچنین Talebi & ( Khodayari ( Fard & Abedini, 2012( )Bhatt, 2001( Ghobari ( Bonab, 2013 همسویی نسبی دارد. همسو بوده و با پژوهشهای )2011 )Drak,,2001 نیز در تبیین این یافته میتوان اظهار داشت که افراد تمایزیافته برای تجربه عواطف عمیق احساس آزادی میکنند و دارای قابلیت نظمبخشی به هیجانات بوده به طور آزادانه به آنها دسترسی دارند. آنها قادرند افکار شخصی خود را شناسایی نموده و ابراز کنند. فرد تمایز یافته در برخورد با مسائل و مشکالت زندگی توانایی برخورد منطقی و عقالنی را داشته و میتواند از برخورد با مسائل به صورت احساسی جلوگیری کند. بنابراین این افراد توانایی حل مسائل را به صورت مسالمتآمیز دارند. افرادی که به کاملترین سطح تمایز خود میرسند به عنوان افرادی شناخته میشوند که مرزبندیهای خود تعریف شدهای دارند در حالی که اشخاص تمایزنایافته از نظر هیجانی مشکالت روانشناختی را تجربه مینمایند ( Khodayari & et al, واقع در 2012(. افرادی که سطح تمایز یافتگی پایینی دارند اضطراب باالتر و آمیختگی بیشتری بین عقل و احساساتشان داشته و در روابط با دیگران دچار تنشهای عاطفی می- شوند. با توجه به نظریه بوئن میتوان گفت زوجهایی که سطح تمایز یافتگی پایینی دارند در برخورد با مسائل و مشکالت زندگی توانایی تصمیمگیری عقالنی کمتری دارند. از طرفی این زوجها به دلیل وابستگی به سیستم خانواده اصلی و تداخل دو سیستم دچار مشکالتی می- شوند که این خود باعث افزایش درگیریها و مشکالت و در نهایت نارضایتی زناشویی میگردد. هر اندازه میزان تمایز یافتگی فرد کمتر باشد احتمال درهم آمیختگی هیجانی فرد با دیگران به منظور ایجاد یک خود تمایز نایافته بیشتر خواهد بود. این درهمآمیختگی هیجانی میان دو فرد تمایز نایافته برای ایجاد یک خود مشترک در روابط شخصی اتفاق افتاده و اغلب در ازدواج مشاهده میشود. ازدواجهای این افراد اغلب با شکست مواجه میشود. بوئن معتقد است سطح

23 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 41 تمایز یافتگی فرد در بین خانواده مبدأ رشد میکند و به شدت تحت تأثیر پویاییها و تعامالت بین اعضای خود قرار دارد و در زندگی آینده فرد اثرگذار است. او معتقد است که افراد با الگوهایی از سبک زندگی و سطح تمایز که در خانواده مبدأ رشد یافته وارد زندگی زناشویی میشوند) 2013 al,.)talebi & et زن و شوهری که با هم ازدواج کردهاند و یک سیستم جدید تشکیل دادهاند ممکن است به سیستم خانواده های سابقشان وابسته باشند و این منجر به بروز تغییراتی در سیستم جدید آنها شود. بسیاری از اوقات تعارضهایی که بین زن و شوهر رخ می دهد حاصل تأثیر متقابل این سیستمهای خانوادگی است Street, 2004, Qutod By (.)Talebi & et al, 2013 زن و شوهرهایی که از سطوح پایین تمایز یافتگی برخوردارند در برقراری صمیمیت با مشکل مواجه هستند چون فقط خودهایی کاذب را پرورش دادهاند. در واقع فقدان تمایز خود باعث ایجاد تعارض بین فردی و اضطراب و در نتیجه نارضایتی زناشویی میشود زیرا افراد واکنشهای عاطفی مثبت و منفیشان را بر اساس دستورهای اعضای خانواده یا دیگر مراجع قدرت میدهند. از سوی دیگر زن و شوهرهایی که به یک اندازه از سطوح باالی تمایز یافتگی برخوردارند قادرند فردیت و استقالل روشنی را به وجود آورده و حفظ کنند و در همان زمان صمیمیت عاطفی قوی پخته و غیرتهدیدآمیزی را داشته باشند..)Bhatt, 2001( یافتههای پژوهش حاضر در ارتباط با رابطه بهزیستی معنوی و تمایز خود به طور غیر مستقیم با تحقیقات )Miller, Christopherson & King, 2003( )Murdock, & Gore, 2004( )Popko, 2002( سطوح مطالعات پایین تمایز همبستگی )Shakibaei & Ismaili, 2010( خود و وجود منفی معنیداری اضطراب بین همخوان است که ارتباط مزمن گزارش کردهاند. اضطراب و مذهب یافتهاند از ( داری معنی سویی بسیاری بین از Long & Mollen,.)2011 بین تمایز خود و انواع اضطراب همبستگی منفی وجود دارد از جمله اضطراب صفت )Peleg, Halaby & Whaby, 2006( اضطراب جدایی )Skowron & Friedlander, 1998( و اضطراب اجتماعی )2005.(Peleg,,2002 دلیل احتمالی برای این یافته این است که افرادی که از سطح تمایزیافتگی پایینتری برخوردارند و بهصورت معناداری به دیگران وابستهاند ممکن است تمایل به تجربه اوج استرس و فشار در موقعیتهای اجتماعی چالشانگیز داشته باشند که باعث میشود با شدت عاطفی باال واکنش نشان دهند) 2014 Zoabi,.)Peleg &

24 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ پژوهش حاضر با پژوهش) 2010 Jankowski, )Sandage & )2012 )Gabelman, همخوان بوده که نشان دادند بین تمایزیافتگی استرس و اضطراب و سالمت روابط معنی دار وجود دارد. همچنین در تایید نتایج پژوهش حاضر پژوهشهایی که در مورد سالمت روانی و سطح تمایزیافتگی خود صورت گرفته نشان دادند که افرادی که دارای سطح تمایز خود باالیی هستند نشانگان بیماری روانی و مشکالت روانشناختی کمتری از خود نشان میدهند ( Fischer, 2006; Bartel & Gregory, 2003; Tuason & Friedlander, 2000; Haber, 1984; Peleg &.)Popko, 2002; Skorown, & Schmitt, 2003 References - Abi, E, & Jijo, G. (2012). Emotional intelligence and job satisfaction: A correlational study. The International Journals, Research Journal of Commerce and Behavioural Sciences, 1(4), Agha, M.H.P, Mokhtaree, M.R., Sayadi, A.R., Nazer, M. & Mosavi, S.A. (2012). Study of emotional intelligence and marital satisfaction in academic members of Rafsnjan University of medial sciences. Journal of Psychology and Psychotherapy, 2(2), Alex, M, (2011). Marital happiness as the function of spiritual intelligence. International Multidisciplinary Research Journal, V1(9),p Asgari P, Safarzadeh S. (1393). Relationship of Excitement and Religious Beliefs with Conflict Resolution Strategies in Students. Quarterly journal of psychology and religion, spring. - Bar-on R. Emotional intelligence and self-actualization In: ciarrochi J, editor. Emotional Intelligence in everyday life. New York, NY: psychology press: Bar-On, R. (1997), The emotional quotient inventory (EQ-I): Technical manual Toronto, Canada: Multi- Health systems. - Bartel-Haring,S.,Gregory, P. (2003). Relationahip between differentiation of self and the stress and diatress associated with predictive canaer genetic counseling and testing: Preliminary evidence. Families, Systems, and Health, 21(4), Bartle Haring, S. & Lal, A. (2010). Using Bowen Theory to Examine Progress in CoupleTherapy.The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families 18(2) Bhatt, p (2001), Differentiation of self and marital adjustment within the Asian American population. Journal of marital and family therapy Blair, T.M, nelson, E.S.& coleman, P.K. (2001). De caption, Power, and selfdifferentiation in college students romantic relationship: An exploratory study. Journal of sex & marital T therapy.27, Blue CL. Commentary on the brief serenity scale: A psychometric analysis of a measure of. spirituality and well-being. Journal of Holistic Nursing. 2009; 27(1):

25 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 43 - Cappanelli GA, Cappanelli SC. Authenticity: Simple strategies for greater meaning and purpose at work and at home. Cincinnati, Ohio: Emmis Books Carr, A. (2006), Family therapy: Concepts process & practice (second edition). John Wiley & sons, Ltd. - Coleman & Andrew (2008). A dictionary of psychology (3ed.). oxford University press. - Cordova, J. V., Gee, C. G., and Warren, L. Z. (2005). Emotional skillfulness in marriage: Intimacy as a mediator of the relationship between emotional skillfulness and marital satisfaction. Journal of Social and Clinical Psychology, 24: Dean KL, McGee JJ. Research in spirituality, religion, and work: Walking the line between relevance and legitimacy. Journal of Organizational Change Management. 2003; 16(4): Dehshiri Gh, Najafi M, Sohrabi F, Taraghjah S. (1392). Making and validating a spiritual well-being questionnaire among students. Psychological studies. Faculty of Educational and Psychological Sciences, Alzahra University. - Drak,J.R.(2011).Differentiation of self inventory_short form:creation and initial evidence of construct validity. Missouri-Kansas.. - Emmons,A, (2000). Is Spirituality Intelligence? Motivation, Cognition, and the Psychology of Ultimate Concern, International journal for the psychology of religion. 10 (1), Faghihi A N, Rafiei-Moghadam F. (2011). The study of religious teachings affecting the spiritual health of spouses. Knowledge 163, p Fischer, T.F. (2006). Are you still performing human sacrifice? Journal of Social and Behavioral Sciences,15, Fisher J. The four domains model: Connecting spirituality, health and well-being. Religion. 2011; 2(1): Fountoulakis, Konstantinos N, Siamouli M, Stamatia M, Kaprinis G, 2008, late life depressen, religiosity,cerebrovascular disease, cognitive impairement and attituds toward death in the elderly interpreting the data. Medical hypothesis. 70, Gabelman, E.(2012). The Effects of Locus of Control and Differentiation of Self on Relationship Satisfaction. Honors Research Thesis. The Ohio state university. - Ghenaat Bahajgari S, Ghanbari Hashem Abadi B, Zarif F. Investigating the relationship between self-differentiation and love making styles. (2013). Quarterly Journal of Counseling and Psychotherapy. forth year. No. 16. Winter. - Ghobari bonab, B., Salimi, M., Soleimani, L., and Nori moghadam, S. (2007). Spiritual Intelligence. Andishe-e-Novin-e-Dini, 3(10): (Persian). - Goldberg E, Goldberg H. (1382), Family Therapy, Translated by Hamid Reza Hassan Shahi Bravoti, Siamak Nashebandi and Elham Arjomand, Tehran: Ravan Publications. - Golman D.(1995), Emotional Intelligence. 1st Ed. New York: Bantam; Gomez, R., & Fisher, J.W. (2012). Item response theory analysis of the spiritual well-being questionnaire. School of Behavioral and Social Sciences and Humanities, University of Ballarat, P.O. Box 663, Ballarat, Victoria 3350, Australia. - Gottman, J. M., & Notarius, C. I. (2000), Decade review: Observing marital interaction. Journal of Marriage and Family, 62,

26 فصلنامه علمي پژوهشي روش ها و مدل های روانشناختي سال هشتم شماره 2 تابستان 96 پیا يپ Greef, A.p.(2000). Charateristics of families that function well. Journal of family lssues. V27,p.94& Haber, J.F.( 1984). An investigation of the relationship between differentiations of self, complementary psychological need patterns, and marital conflict. [Dissertation], New York University;. p: Hamedi R, Khosravi V, Peyvasehgar M, Darvizadeh Z, Khadabakhsh R, Sarami Gh. (2012). Study of self-differentiation and the quality of relationship with non-gay men in single students. Psychological studies. - Hartz, G. W, (2005). Spirituality and Mental Health: Clinical Applications, New York, Haworth press. - Holley, P., Yabiku, S. T., and Benin, M. (2006). The Relationship between Intelligence and Divorce. Journal of Family Issues, 27(12): Hossein zadeh H, Karami J, Momeni Kh. (2013). Determining the role of selfdifferentiation, identity styles and spiritual intelligence in predicting students psychological well-being. - Hossein-dukht A, Fathi Ashtiani A, Taghizadeh M. (2013). The Relationship between Spiritual Intelligence and Quality of Life and Marital Satisfaction. Quarterly Journal of Psychology and Religion. - Hosseinian S, Shoae kazemi M, Chaboki neghad Z, The Relationship between Spiritual Intelligence and Emotional Intelligence among Female Students of Alzahra University, Cultural, Defense, Women and Family, 17, p Hunler, O.S., & Genchuz, T.I. (2005). The effect of religiousness on marital satisfaction: testing the mediator role of marital problem solving between religiousness and marital satisfaction. Contemporary Family Therapy, 27(1), Javaheri Kamel A. The Relationship between Emotional Intelligence and Attachment Styles in Students. master thesis. Tarbiat Moallem University. - Kajbaf, M.,and Raiespour, H. (2009). Relationship between religious attitude and mental health among female students in Isfahan. Quarterly Islamic & Psychology Studies, 1(2): Kerr, M.Bowen, M.(1988). Family evaluation: An approach based on Bowen theory. Ny.Norton. - Kerry G. (2006). Counseling and Psychotherapy (Theory and Practice), Seyyed Mohammadi Y. Translation. Tehran: Arasbaran Publications. - Khodahakhsh, A., Estandiar, A., & Seyed, M.N.A. (2008). The influence of religiosity on marital satisfaction. Journal of Social Sciences, 4 (2), Khodayari Fard M, Abedini Y. (2010), Theories and Principles of Family Therapy, Tehran: Tehran University Press. - Lark, R.E.(2007). The relation of mood and spirituality to stats hop and dispositional forgiveness Disserttion. University of southern mississipi: Nurs, Long, S.& Mollen, D. (2011). Resilience Charcteristics of Master s-level Counseling Students. University of New Orleans, Mac Gee, E.A. (2011). An examination of the stability of positive psychological capital usin frequencybased measurement. Unpublished Doctoral Dissertation, University of Tennessee. trace.tennesee. edulatk-graddiss/999.

27 رابطهی ساختاری بهزیستي معنوی و رضایت زناشویي با نقش واسطه ای هوش هیجاني و تمایز- یافتگي خود 45 - Maghsoud Zadeh M and Younesi S J. (1392). The Effectiveness of Teaching Religious Issues on Marital Satisfaction of Couples. Journal of Psychological Methods and Models. third year Mahanian Khameneh M, Borjali A, Salimizadeh M K. (2006), The Relationship between Emotional Intelligence and Marital Satisfaction. Journal of Psychology, 10 (3) consecutive 308, Mbam, O. Oginy, R. Onyishi. E. (2015). Emotional Intelligence, Religiosity and Forgiveness as Predictor of Marital Satisfaction among Non- Academic Staff of Ebonyi State University, Abakaliki South Eastern Nigeria. Journal of Emerging Trends in Educational Research and Policy Studies. 6(5): Miller, B. C., Christopherson. C. R., & King, P. K. (2003), sexual behavior in adolescent. in R. Gulotta, G. Adams, & R. Montemayor (Eds). Adolescent sexuality. Newbury Park, CA: Sage.8(5), Miller, B. C., Christopherson. C. R., & King, P. K. (2003), sexual behavior in adolescent. in R. Gulotta, G. Adams, & R. Montemayor (Eds). Adolescent sexuality. Newbury Park, CA: Sage.8(5), Moalemi S, Raghibi, M, Salari Dargi Z. (2010) Comparison of mental health and intelligence among addicted and non addicted people. Scientific Journal of Shahid Sadoughi University of Yazd. - Monjazi F, Shafi Abadi A, Soudani M.(2011). The Effect of Islamic Relationship and Religious Attitudes on Improving Marital Satisfaction, Behavioral Sciences Research, Vol. 10, p. 1, pp Muhammad, S.S. (2012). Religiosity in development: A theoretical construct of an Islamic based development. International Journal of Humanities and Social Sciences. - Murdock, N. L., & Gore Jr, P. A. (2004). Stress, coping, and differentiation of self: A test of Bowen theory. Contemporary Family Therapy, 26(3), Nadi, M A, Sajjadian I. (2010). Analysis of the Relationships between Spiritual Well Being with Spiritual Well Being, Mental happiness, Life satisfaction, Prosperity, Psychology of hope for the future and purposefulness in the life of students, Journal of Yazd School of Public Health, 10, 3, 4, Pp Pakizeh A. (2010). A Comparison of Students' Mental Health and the Impact of the Activation of the Concept of Spirituality on it. In: Fourth Student Mental Health Seminar - Parasciwa, P., Nicoleta, M. (2011). Ways of approaching religiosity in psychological research, 4(18), Patterson, J., Hayworth, M., Turner, C., & Raskin, M. (2000). Spiritual issues in family therapy: A graduate-level course. Journal of Marital and Family Therapy, 26, Peleg, O. (2002). Bowen theory: A study of differentiation of self and students social anxiety and physiological symptoms. Contemporary Family Therapy, 25, Peleg, O. (2005). The relation between differentiation and social anxiety: What can be learned from students and their parents? The American Journal of Family Therapy, 33,